İşçiler işten ayrılmaları durumunda, kıdem tazminatı şartları yerine getirildiği sürece kıdem tazminatı alabilir. İşçilerin bu hakları ve kıdem tazminatı şartları yasalar ile güvence altına alınmıştır. Kıdem tazminatı sayesinde, işten ayrılan işçiler maddi dengelerini koruyarak hayatlarını sürdürebilir. Peki kıdem tazminatı nedir, kıdem tazminatı şartları nelerdir ve kıdem tazminatı nasıl alınır?

Kıdem Tazminatı Nedir?

İşçilerin çalıştıkları işyerinden ayrılırken almaya hak kazandıkları tazminat türüdür. Kazanılan kıdemin karşılığı olarak alınan, işçinin işyerinde geçirmiş olduğu yıllar boyunca verdiği emeğin karşılığı olarak nitelenen kıdem tazminatı belirli koşullara bağlıdır. İşçilerin işten ayrılmaları durumunda yasal bir hak olan ve kanunen ödenmesi zorunlu olan bu toplu para, İş Kanunu içerisinde belirlenmiş olan kıdem tazminatı şartları ve esaslarına uygun şekilde hesaplanarak ödenir. Peki kıdem tazminatı şartları nelerdir ve kıdem tazminatı neye göre hesaplanır?

Kıdem Tazminatı Hangi Koşullarda Alınır?

Bir işçinin 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında bulunuyor olması, kıdem tazminatı almanın ilk koşuludur. Bir diğer koşul ise işçilerin işyerlerinde en az 1 yıl süreyle çalışmış olmasıdır. Son olarak işçilerin belirsiz süreli bir iş sözleşmesinin olması gerekir. Bu sözleşmenin işçi tarafından haklı bir nedenle, işveren tarafından ise haksız bir nedenle feshedilmesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Belirli iş sözleşmelerinde kıdem tazminatı kazanılması içinse, sözleşmede belirtilen tarihten önce sözleşmenin işçi tarafından haklı, işveren tarafından haksız nedenle feshedilmesi gerekir.

1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi ise kıdem tazminatı ile ilgili olarak şunları söyler: İşçilerin iş sözleşmesini yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı ya da toptan ödeme almak niyetiyle feshetmesi durumunda, işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır. İşçilerin ve işverenlerin kıdem tazminatı şartları kadar haklı ve haksız fesih hallerini de bilmesi gerekir. Kıdem tazminatı almak için haklı fesih nedenleri, haksız fesih nedenleri ve kıdem tazminatı alma hakkı bulunmayan meslek grupları şunlardır:

Kıdem Tazminatı Almak İçin Haklı Fesih Halleri

  • Yapılan işin sağlığı ya da yaşayışı tehdit etmesi,
  • Alacakların ödenmemesi,
  • İşverenin işçiye karşı mobbing, hakaret, cinsel taciz ya da tehdit gibi suçlar işlemesi,
  • Askerlik görevinin ifa edilecek olması nedeniyle işi bırakma gerekliliği doğması,
  • İş koşullarında esaslı değişiklik yapılması,
  • İşçinin emekli olması,
  • Kadın işçilerin evlenmesi,
  • İşçinin sendika yöneticisi olması,
  • İşçinin ölümü,
  • Parça başı çalışan işçiler için, işçilerin işten ayrılmasını sağlamak amacıyla, kasıtlı olarak az iş verilmesi.

Kıdem Tazminatına Engel Olan Haksız Fesih Halleri

  • İşçinin sadakatsiz davranışlar sergileyerek işverene zarar veren ya da işvereni riske sokan davranışlar sergilemesi,
  • İşçinin kendi neden olduğu hastalık ya da engel durumu,
  • İşçinin işe giriş sürecinde yanlış, yanıltıcı bilgiler vermesi,
  • İşçinin, hem işveren hem işverenin ailesine yönelik kötü, rencide edici eylemlerde bulunması,
  • İşçinin işini yapmaması, hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi,
  • İşçinin işyerinde cinsel taciz, uyuşturucu madde kullanımı ya da tehdit gibi suçlar işlemesi,
  • İşçinin işverenin meslek sırlarını ifşa etmesi,
  • İşçinin işyeri dışında 7 gün ya da daha fazla hapis yatmasını gerektiren bir suç işlemesi,
  • İşçinin izin almaksızın devamsızlık yapması,
  • İşçinin iş güvenliğini tehlikeye atması.

Kıdem Tazminatı Hakkı Olmayan Meslek Grupları

  • Hava ya da deniz çalışma işlerinde çalışan personeller,
  • Aile ekonomisi sınırları içinde içerisinde bulunan, tarımla ilgili olan tüm yapı işleri,
  • Bir ailenin üyeleri ve 3. derecede dahil olmak üzere 3. dereceye kadar olan akrabaları arasında, başka biri katılmayacak şekilde evlerde ya da el sanatlarının yapıldığı yerlerde yapılan işlerde çalışanlar,
  • Ev hizmetlerinde çalışanlar,
  • Çıraklık yapanlar,
  • Sporcular,
  • Rehabilite edilmekte olanlar.

Ayrıca kıdem tazminatı şartları karşılanıyor olsa bile, işçinin kıdem tazminatı zamanaşımı süresi içerisinde bir iş davası açmaması, kıdem tazminatı alma hakkının kaybolmasına neden olur. Bu süre iş akdinin feshinden itibaren 5 yıldır. Peki kıdem tazminatı nasıl hesaplanır ve ne zaman ödenir?

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatı, işçilerin son “giydirilmiş brüt maaş” rakamı üzerinden hesaplanır. Giydirilmiş brüt maaş, işçinin son brüt maaşına süreklilik arz eden yakacak yol, yemek, yakacak gibi yardımların da eklenmesiyle hesaplanır. Örneğin asgari ücretin 17.000 TL olduğunu varsayalım. Yol, yemek, yakacak yardımı ile brüt ücretin 20.000 TL olduğunu düşünelim. Bu durumda işçinin işyerinde 10 yıl süreyle çalışıp ayrılması durumunda hak kazanacağı kıdem tazminatı rakamı 200.000 TL olacaktır. Peki kıdem tazminatı ne zaman ödenir ve kıdem tazminatı şartları yerine getirilmiş olmasına rağmen tazminatın ödenmemesi durumunda ne olur?

Kıdem Tazminatı Ne Zaman Ödenir?

Kıdem tazminatının işçinin kıdem tazminatına hak kazandığı gün itibariyle, yani derhal ödenmesi gerektiği İş Kanunu’nda belirtilmiştir. Eğer işveren kıdem tazminatını ödemezse, ödenmeyen süre için kıdem tazminatına mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır. Kıdem tazminatı şartları yerine getirilmiş olmasına rağmen işçinin kıdem tazminatını ödemeyen işveren hakkında işçiler şikayette bulunabilir ya da İş Mahkemesi üzerinden dava açabilir.

Eğer kıdem tazminatı şartları ya da kıdem tazminatı ödenmesi ya da ödenmemesi gibi durumlarda problem yaşıyorsanız, bir avukat ile görüşerek doğru bilgileri almak bu problemi çözmenize yardımcı olabilir. Siz de kıdem tazminatı şartları ile ilgili tüm sorunlarınız için online danışmanlık alabilirsiniz.