İş dünyası içinde işveren ve işçiler arasında zaman zaman anlaşmazlıklar yaşanabilir ve haksız fesih de bu anlaşmazlıklarından biridir. Anlaşmazlıkların en sık yaşandığı sonuçlarından biri olan iş sözleşmesinin feshi sürecinde tarafların haklı ve haksız fesih nedenleri bulunur. Hem haklı hem haksız fesih bazı şartlara bağlanmıştır. Peki haksız fesih ve haksız fesih tazminatı nedir, böyle bir durumda işçinin hakları nelerdir?

Haksız Fesih Nedir?

İş sözleşmelerinin işçi ya da işveren tarafından feshedilmesi için haklı nedenler bulunmalıdır. İş sözleşmesinin belirli bir nedene bağlanmaksızın feshedilmesi, haksız fesih olarak adlandırılır. İş sözleşmesi haksız nedenle feshedilmiş olan işçiler haksız fesih tazminatı alabilir. Bir feshin haksız fesih olarak nitelenmesi için gerekli olan şartlar, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24 ve 25. maddelerinde düzenlenmiştir.

Haksız Fesih Şartları Nelerdir?

İş sözleşmesinin son ermesine sebep olan ve kanunda haklı fesih nedenleri arasında bulunmayan tüm gerekçeler, haksız fesih nedenleri olarak kabul edilir. İşçilerin sözleşmesinin haksız bir nedene bağlı olarak feshedilmesi sonucu, işveren işçisine tazminat ödemek zorundadır. Bu tazminat, işçilerin yeni bir iş bulana kadar maddi zorluklar yaşamasını önler. Dolayısıyla işçiler haksız bir nedene bağlı olarak işten çıkarıldıklarında tazminat talep etme ya da işe iade davası açma hakkına sahiptir. Haksız fesih tazminatı şartları ise şu şekilde sıralanabilir:

  • Anayasanın 10. maddesinde herkesin dil, din, ırk, siyasi görüş, cinsiyet, felsefi inançlar ya da benzeri sebeplerle ayrımcılığa maruz kalmaksızın kanun önünde eşit olduğu belirtilmiştir. Dolayısıyla işverenler işçileri için bu kanun maddesine uygun ortam sağlamak zorundadır. Çalışanın herhangi bir nedenle ayrımcılığa maruz kalması haksız fesih durumunun oluşmasına neden olur.
  • İşveren fesih bildirimini yaparken iş ilişkinin sona erdiğini kesin ve net şekilde belirtmeli, işçinin yeni iş arayışına girip girmemesi gerektiği anlaşılmalıdır. Fesih bildiriminin belirsiz olması durumunda işçinin tazminat ve işe iade davası açma hakkı doğar.
  • İşverenin haksız fesih yapabilmesi için öncelikle kanunlara uyması gerekir. Fesih işleminin geçerli olabilmesi içinse, sözleşmeyi sona erdiren tarafın hukuki ehliyeti olmalıdır. Fesih bildiriminde bulunan kişinin yetkisiz ya da ehliyetsiz olması durumunda fesih geçersiz sayılır.
  • İş sözleşmesinin feshi hem anayasaya hem ahlaka dürüstlük doğruluk, iyi niyet kurallarına uygun olmalıdır. İşveren iş sözleşmesini fesih hakkını keyfi şekilde kullanamaz. İşçi ahlak kurallarına ya da kanunlara aykırı bir davranışta bulunmamışsa işverenin feshi haksız fesih olarak değerlendirilir ve işçinin işe iade davası açma ya da tazminat talep etme hakkı doğar.

Peki haksız fesih tazminatı hesaplama işlemi nasıl yapılır, işçi sözleşmesinin haksız feshi durumunda prosedür nasıl işler?

Haksız Fesih Durumunda Kıdem Tazminatı Alınabilir Mi?

İşçinin haksız fesih durumunda kıdem tazminatı alma hakkı bulunur. Fakat haksız fesih durumunda kıdem tazminatı alınabilmesi için bazı koşullar bulunur. Bu koşullar şunlardır:

  • İşçinin aynı iş yerinde en az 1 yıl süreyle çalışmış olması gerekir.
  • Kanunda belirtilen haklı nedenlerden birine sahip olmayan işveren haksız fesih yapmış olmalıdır.
  • İşçinin kendi isteğiyle işten ayrılmaması, yani istifa etmemesi gerekir.
  • Sağlık sorunları, emeklilik ya da askerlik gibi durumlar kıdem tazminatı hakkı yaratır.

Bugün haksız fesih tazminatı yargıtay kararları incelendiği zaman, işçilerin haksız fesih sonucu kıdem tazminatı almaya hak kazandıkları görülebilmektedir.

Kimler Kıdem Tazminatı Alamaz?

Bazı meslek grupları Borçlar Kanunu’na tabidir ve bu kanuna tabi olan çalışanlar kıdem tazminatı alamaz. Söz konusu meslek grupları ise şunlardır:

  • Deniz ya da hava taşıma işlerinde çalışan personeller,
  • Tarım veya orman işlerinin yapıldığı, 50’den az personel çalıştıran işletmelerde çalışan işçiler,
  • Aile ekonomisi sınırları içinde olmak üzere tarımla ilgili yapı işlerinde çalışan işçiler,
  • Evlerde ya da el sanatlarının yapıldığı, aile üyelerinin ya da 3. dereceye kadar akrabaların arasında yapılan işler,
  • Ev hizmetlerinde çalışan personeller,
  • Çıraklar,

Tüm bunlara ek olarak belirli süreli iş sözleşmeleri söz konusu olduğundan haksız fesih nedeniyle kıdem tazminatı alınamaz. Ayrıca işçilerin iş güvencesi kapsamına girip girmemesi, haksız fesih nedeniyle kıdem tazminatı alma hakkını etkilemez.

Haksız Fesih Durumunda Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Haksız fesih durumunda kıdem tazminatının hesaplanabilmesi için öncelikle işçilerin aynı iş yerinde çalıştıkları süre dikkate alınır. Dikkate alınan ücret ise brüt maaştır. Yani bir işçinin aynı iş yerinde toplan 2 yıl 2 ay, yani 50 ay çalıştığını varsayalım. Aylık brüt ücretin 20.000 TL olduğu düşünülürse, kıdem tazminatı şöyle hesaplanır:

  • 000 TL x 2 yıl = 40.000 TL (2 yıllık kıdem tazminatı tutarı)
  • 000 TL / 30 gün = 666 TL (Aylık kıdem tazminatı tutarı)
  • 666 TL x 2 ay = 1.332 TL (2 aylık kıdem tazminatı tutarı)
  • 000 TL + 1332 TL = 21.332 TL (Toplam kıdem tazminatı tutarı)

Yani toplamda 2 yıl 2 ay süreyle çalışmış işçinin, haksız fesih nedeniyle işten ayrılması durumunda hak kazanacağı kıdem tazminatı tutarı 21.332 TL olarak hesaplanır. Haksız fesih nedeniyle alınacak olan kıdem tazminatı hesaplanırken yıllık ikramiyeleri, yol yardımlarını, yakacak yardımlarını, fazla mesai ücretlerini de hesaba dahil etmek gerekir.

Hem işçiler hem işverenler için haksız fesih sonuçları olan bir durumdur. Dolayısıyla iş sözleşmesinin feshinin haklı nedenlere mi, yoksa haksız nedenlere mi bağlı olduğu doğru şekilde anlaşılmalı, taraflar da taraflar da kendi haklarını buna göre kullanabilmelidir. Eğer siz de haksız fesih nedeniyle kıdem tazminatı almaya hak kazandığını düşünüyorsanız, profesyonel danışmanlık hizmeti almak için hemen şimdi bizimle iletişime geçebilirsiniz.